معرفی رشته شیمی کاربردی

به نام خالق شیمی

آنچه خواهید دید توصیف شخصی اینجانب از شیمی و ماوراء است هر گونه تشابه اسمی در این متن تصادفی است. 

برای دیدن این مطلب در بلاگ فرادرس اینجا کلیک کنید

معرفی رشته شیمی 

1.     رشته مناسب چه کسانی است؟

شیمی هنر ارتباط با جهان است. زبانی برای شنیدن نیروهای پنهان بین ذره ‏ها و کشف حقیقت ماده است. شیمی شنیدن رازگشایی از یک رمز و خلق یک ترکیب با آموختن قواعدی بر مبنای وش علمی می‏باشد. امروز شیمی حس گم شده‏ی انسان است تا زندگی‏اش را به روز کند. با توجه به اینکه در رشته شیمی خلاقیت برای یافتن کار و تولید ثروت حرف اول را می‏ زند، کسانی که به خاطر جبر زمان (مثلا فرار از سربازی) یا جبر مکان و از روی ناچاری آن را انتخاب می‏ کنند وارد این رشته نشوند و نیز آنان که بدنبال یک مدرک دانشگاهی برای قاب کردن و پز دادن می‏گردند در این رشته راه به جایی نمی‏ برند. این رشته مناسب کسانی است که به شیمی عشق می‏ ورزند!

2.     چه دروس و حوزه‌های آموزشی پیش از دانشگاه در این رشته بیشتر استفاده می‌شوند و داشتن پایه قوی در چه دروسی به موفقیت در این رشته می‌تواند کمک کند؟

آنچه از ریاضی و فیزیک قابل لمس است در شیمی کاربرد دارد پس یک علاقه‏ مند به این رشته باید مجهز به آن دو باشد تا بتواند در این راه با سرعت پیشرفت کند. آنان که از ریاضی یا فیزیک به هیچ وجه لذت نمی‏برند شیمی را نخواهند فهمید. در دوره کارشناسی شیمی دروس ریاضی پایه و عمومی و معادلات دیفرانسیل  و نیز دروس فیزیک مکانیک و الکتریسیته  به عنوان دروس پایه تدریس می‏ شود یعنی اگر علاقه‏ مندی در این دروس ضعیف باشد در این مرحله می ‏تواند جبران مافات نماید.

3.     گرایش‌های این رشته برای ادامه تحصیل چیست؟

آلی: ساخت (سنتز) ترکیبات آلی جدید ، بررسی و شناسایی ترکیبات، مکانیسم واکنشها، بیوشیمی معدنی:مطالعات و سنتز ترکیبات معدنی، آلی-فلز (کمپلکس)، تهیه ترکیبات مختلف (مانند اسید، باز) از مواد اولیه ارزان قیمت. تجزیه: نوشتن دستور کار برای شناسایی مجهول یا اندازه‏گیری مقدار آن در نمونه، آموختن نحوه کار با دستگاه‏های آنالیز مانند کروماتوگرافی، جذب و نشر اتمی، اسپکتروسکوپی، اشعه ایکس و الکتروشیمی شیمی فیزیک: مطالعات تجربی و تئوری در حیطه ترمودینامیک و سینتیک واکنش‏ها شیمی کاربردی: تا حدودی دروس عملی و نگاه مهندسی به شیمی در این گرایش بیشتر است. بنابراین مهارت آزمایشگاهی بالاتری نیاز دارد. نانو شیمی: گرایش بین رشته‏ای است. به بهبود ویژگی‏های ترکیب با دخالت در ابعاد آن پرداخته می‏شود. آموزش شیمی: بیشتر در دانشگاه‏های مرتبط با آموزش و پرورش روی آن مانور داده می‏شود هدف این رشته تربیت افرادی است که بتوانند بهبودهای شگرف در آموزش شیمی ایجاد کنند. شیمی دارویی: با آنکه اسم دهان پر کنی دارد برای سینه‏ چاکان داروسازی (که به عشق‏شان نرسیدن!) اما به هیچ عنوان نمی‏توان با مدرک شیمی دارویی  چه ارشد چه دکتری و ... مجوز احداث داروخانه گرفت. اما اگر علاقه‏ مند به همکاری موثرتر در داروسازی‏ ها (نه داروفروشی‏ ها=داروخانه!) هستید در صورت ادامه تحصیل در زیرشاخه‏ های پزشکی (سم‏ شناسی و بیوشیمی بالینی) می‏ توانید در کنار کسانی قرار بگیرید که داروسازی خوانده ‏اند. پلیمر : به سنتز و بررسی پلیمرهای مصنوعی و طبیعی و کاربرد آنها می پردازد. فیتوشیمی: بررسی شیمی گیاهان، علف‏ها! پیشرانه ‏ها: بررسی و کاربرد واکنش‏ها و مواد پرانرژی مناسب برای صنایع نظامی دریا: به بررسی شیمی آب، مواد معلق، محلول، آلاینده‏ ها و جمع‏ آوری اطلاعات جدید در زمینه شیمی در دریا و اقیانوس می‏پردازد. اسانس: نوع و درصد اجزاء و ویژگی‏ها و نحوه جداسازی ماده موثره گل‏ها و تولید اسانس مصنوعی

4.     مهمترین دروس دانشگاهی این رشته چه درس‌هایی هستند؟

1- دروس پایه مانند شیمی عمومی و ایمنی در آزمایشگاه 2- دروس اصلی شیمی آلی ، شیمی تجزیه، شیمی فیزیک، شیمی معدنی و آزمایشگاه‏ های مرتبط با هریک  و روش‏های جداسازی در شیمی تجزیه   و شناسایی ترکیبات آلی 3-دروس تخصصی از جمله شیمی صنعتی، اصول تصفیه آب و پسابهای صنعتی، خوردگی، طیف سنجی 4-دروس اختیاری شیمی دارویی، آمار در شیمی تجزیه، نانوشیمی و مبانی بیوتکنولوژی

5.     فارغ التحصیل این رشته در چه نمونه‌کارها و صنایعی می تواند شاغل شود؟

شیمی به علاقه‏ مندانش عشق می‏ورزد تا آنجا که به آنها می‏ آموزاند که چگونه با هر سرمایه و هر توانی کارآفرین بشوند. کدام رشته را می‏ شناسید که بتواند در یک زیرزمین ساده با کمترین امکانات اما با ایمنی بالا محصول قابل فروش تولید کرد؟ کدام صنعت را می‏شناسید که به شیمی احتیاج نداشته باشد؟ کدام کارخانه بدون آزمایشگاه شیمی می‏تواند پیشرفت کند؟ در شیمی برای کار باید کارگر بود. با بِشِر زندگی کرد و با مولکول دو اتمی اکسیژن دوست بود. دوستان اگر همچون گازهای نجیب لایه ظرفیت پر دارید و هیچ انگیزه‏ای برای واکنش شیمیایی ندارید به دنیای شیمی قدم نگذارید. شیمی نیاز به فلوئورهای تشنه ‏ی الکترون و سزیم‏ های الکتروپوزیتیو دارد. و به طور عمومی موارد زیر را می‏توان نام برد: 1-شرکت‏های داروسازی در بخش کنترل کیفیت (QC) و تحقیق و توسعه  (R&D) 2-کارخانجات تولید مواد اولیه غذایی و دارویی 3-اپراتور دستگاه‏های آنالیز کیفی و کمی در شرکت‏های دولتی و خصوصی 4-آزمایشگاه‏های همکار معاونت غذا دارو (سیب سبز سلامت) 5-آزمایشگاه‏های محیط زیست، استاندارد و ... 6-شرکت تولید مواد شیمیایی 7-شرکت‏های مرتبط به فروش تجهیزات و مواد شیمیایی 8-معلم حق التدریس آموزش و پروش 9- سرپرست آزمایشگاه مرتبط 10-کارشناس فنی و سرویس دستگاه‏های آنالیز 11- کارآفرین بودن و استخدام کردن بجای استخدام شدن

6.     بازارکار این رشته به چه صورت است؟

به طور کلی بازار کار مرتبط با متغیرهای شناخته شده و ناشناخته تاثیرگذار زیادی است از عوامل اقتصادی و سیاسی گرفته تا مسایل اجتماعی و فرهنگی حتی مذهبی. در یک اقتصاد و اجتماع سالم جذب شدن در بازار کار به صورت کاملا رقابتی صورت می‏گیرد یعنی هر کسی مهارت بیشتری داشته باشد امکان جذب شدنش بیشتر است. اما در جامعه ناسالم امروز ایران بدون رابطه پیدا کردن کار مقداری مشکل است حتی در رشته شیمی. البته ناگفته نماند هر چقدر دانش‏آموخته این رشته مهارت عملی بالاتری داشته باشد و از بروز آن ابایی نداشته باشد در پیدا کردن کار دلخواه مشکل کمتری خواهد داشت. درکشوری مانند هند تمام خروجی‏ های شیمی و مهندسی شیمی دارای کار هستند و حتی به کشورهایی مانند ایران نیز صادر می‏شوند. در شرایط فعلی کشور رشته‏ هایی که به محض اتمام درس دانشگاهی درآمد سرشاری را برای فرد به ارمغان بیاورد وجود ندارد. در رشته شیمی هم با تلاش می‏توان کار مرتبط پیدا کرد اما باید در نظر گرفت که حقوق مورد نظر نیز متناسب با توان و ظرفیت کار خدماتی خواهد بود و برای رسیدن به ثروت بیشتر باید به خلاقیت در کارآفرین بودن در این رشته امید داشت. رشته شیمی در شاخه کاردانی نیز به صورت شیمی علوم آزمایشگاهی دانشجو می‏پذیرد که پذیرش بیشتری از شاخه فنی و کاربردی می‏گیرد که با مقداری تجربه کار می‏توانند جایگزین استخدام کارشناس شیمی شوند که به نفع کارفرما می‏باشد زیرا حقوق کمتری به آنها خواهد داد.

7.     امکان ادامه تحصیل این رشته در داخل ایران چگونه است؟

تقریبا دانشگاهی در حوزه وزارت علوم وجود ندارد که کارشناسی ارشد مرتبط با شیمی را نداشته باشد. حتی  دانش ‏آموخته شیمی می‏تواند دربرخی کد رشته ‏های وزارت بهداشت نیز در امتحان ارشد شرکت کند. بنابراین امکان ادامه تحصیل تا مدرک دکتری در داخل کاملا فراهم است و حتی اخیرا برای گرفت دوره پسادکتری نیز دانشگاه‏های داخل اقدامات خوبی را انجام داده‏اند

8.     ادامه تحصیل در این رشته در خارج از کشور به چه صورت است؟

یکی از رشته‏ های با پذیرش آسان در کشورهایی مانند استرالیا، کانادا، اتریش و ...  برای مقطع بالاتر از کارشناسی می‏باشد. پذیرش گرفتن با توجه به معدل دوره لیسانس و دانشگاه محل تحصیل و عوامل دیگر با دریافت توصیه ‏نامه علمی از اساتید دوره کارشناسی کاملا امکان پذیر است اما گرفتن بورسیه تحصیلی یا دریافت کمک هزینه تحصیلی و موارد این چنین نیازمند تلاش و کوشش بیشتری است و بسیار امکان‏پذیر است.

9.     دروس دانشگاهی تا چه میزان نیازهای بازار کار را مرتفع می‌سازد؟

چون شیمی کاملا مبتنی بر تجربه است یعنی عجین شده با آزمایش. بنابراین آموختن دانش و پرکردن ذهن از مجموعه اطلاعات و ریزاطلاعات مهم برای جذب در بازار کار لازم است اما کافی نیست. نگارنده معتقد است یک علاقه‏ مند شیمی باید جزییات این علم را با تکرار و تکرار حفظ کند و با واحدهای عملی و دیدن دوره‏های مفید و بازدیدهای علمی و نیز فیلم‏ها و انیمیشن‏ های مرتبط آنچه را که حفظ کرده را بفهمد و در نهایت بتواند آنها را در عمل به کار ببرد. سرفصل‏های دروس شیمی بر مبنای این گفتار کاملا تنظیم نشده است اما با وجود نقص در ساختار یک دانشجوی زرنگ می‏تواند در صورتی که پله اول را به خوبی طی کرده باشد با استفاده از حاشیه‏های و پاورقی‏های کتاب درسی و گذراندن واحدهای آزمایشگاه ‏های زیادی این رشته و بهره‏ مندی از محضر اساتید با تجربه، روز به روز مهارت عملی خود را متناسب با اطلاعات علمی بالا برده تا برای جذب در بازار کار بدون داشتن پارتی در اولویت قرار گیرد. به طور خلاصه شوربختانه دروس دانشگاهی در این رشته کمتر از 50 درصد نیازهای بازار کار را مرتفع می ‏سازد.

*منابع و مراجع

مطالعات شخصی، تجربیات فردی و همکاران،  شرکت در جلسات استخدام به عنوان مصاحبه‏ کننده! استفاده از تجربیات شرکت کنندگان در کارگاه‏ هایی که برگزار کرده ‏ام، استفاده از تجربیات افرادی که از طریق وبلاگم یا ای‏میل با من در ارتباط بوده‏ اند. مصاحبه با دانشجویانی که برای کار یا ادامه تحصیل به خارج از کشور (کانادا و استرالیا) رفته‏اند، و آقای گوگل!